ΣΥΝήΓΟΡΟΣ, Τεύχος 7-8/2020

ΕΠΙΚΑΙΡΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

τ.

140

/2020

ο δικαστής και ο εισαγγελέας είναι οι φυ-

σικοί εγγυητές των δικαιωμάτων του αν-

θρώπου

και είναι απορίας άξιο πώς, μια

διάταξη, όπως η απαγόρευση του άρθρου

89§3, που τέθηκε στο Σύνταγμα για εντε-

λώς διαφορετικούς λόγους, παρερμηνεύ-

εται, χωρίς σοβαρή θεμελίωση. Σε κάθε

περίπτωση, ο νόμος δεν απαιτεί, όπως

φαίνεται να πιστεύει ο κ. Αντιεισαγγελέας,

την παρουσία, σε κάθε δημόσια συνάθροι-

ση εισαγγελικού λειτουργού, προκειμένου

να ασκήσει την ανωτέρω αρμοδιότητά του.

Όπως ορθά διευκρινίζεται στο άρθρο 10§2

του π.δ. 73/2020, αυτός προσκαλείται από

την αστυνομία στον τόπο της συνάθροισης,

μόνο σε περίπτωση που ο οργανωτής δεν

μπορεί να αποκαταστήσει την ομαλή διε-

ξαγωγή της

. Κατά τα λοιπά, όσον αφο-

ρά τους λόγους απαγόρευσης ή διάλυσης

μιας συνάθροισης από την αστυνομία, μια

ενδιαφέρουσα νομολογία του ΕΔΔΑ παρέ-

χει επαρκή κριτήρια για την αποτροπή κα-

ταχρήσεων και υπερβολών

. Πολύ περισ-

σότερο που, τα μέτρα αυτά, στη λογική του

νέου νόμου, είναι ακραία και επιβάλλονται

μόνον αφού εξαντληθούν όλα τα «ενδιά-

μεσα», δηλαδή οι λεγόμενοι «περιορισμοί»

στο δικαίωμα του συνέρχεσθαι (άρθρο 8),

οι οποίοι μπορούν να επιβληθούν βάσει

11. Ιδιότητα που απορρέει από την αρχή του κρά-

τους δικαίου, σε συνδυασμό με το δικαίωμα

δικαστικής προστασίας (άρθρο 20§1 Σ.) και

με τις εγγυήσεις της δικαστικής ανεξαρτησί-

ας (άρθρα 26§3 και 89 Σ.). Ειδικά για τους ει-

σαγγελείς, βλ. το άρθρ 24§2 του ΚΟΔΚΔΛ (ν.

1756/1988), σύμφωνα με το οποίο η εισαγγε-

λία «[…] έχει ως αποστολή την τήρηση της νο-

μιμότητας, την προστασία του πολίτη και τη δι-

αφύλαξη των κανόνων της δημόσιας τάξης».

12. Ή, όπως, διευκρινίζεται, δεν μπορεί «να ανα-

κοινώσει τη λήξη αυτής στους συμμετέχοντες,

καλώντας τους να απομακρυνθούν άμεσα και

ήσυχα από τον χώρο της πραγματοποίησής

της» (άρθρο 10§2 περ. α΄ του π.δ. 73/2020).

13. Βλ. την κωδικοποίηση της νομολογίας του

ΕΔΔΑ για το άρθρο 11 της ΕΣΔΑ από το ίδιο

το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Στρασβούργου,

Council of Europe, Guide on Article 11 of the

ECHR. Freedom of assembly and association,

updated on 31.3.2020 και, ιδίως, την απόφα-

ση Stankov κ.ά. κατά Βουλγαρίας, 2.10.2001

(καταδίκη λόγω διάλυσης συνάθροισης επειδή

ακούστηκαν «αντεθνικά» συνθήματα).

των προβλεπόμενων κριτηρίων

και με

τήρηση οπωσδήποτε της αρχής της ανα-

λογικότητας

* Δεύτερον,

η υποχρέωση γνωστοποί-

ησης της δημόσιας συνάθροισης, στην

αστυνομία, εγγράφως ή ηλεκτρονικώς,

σαράντα οκτώ τουλάχιστον ώρες πριν

από τη διεξαγωγή της

. Την υποχρέωση

αυτή, που δεν θα πρέπει βέβαια να συγχέ-

εται με την προηγούμενη άδεια

, την επι-

βάλλει εμμέσως το Σύνταγμα. Διότι, χωρίς

γνωστοποίηση, η αστυνομία δεν θα μπο-

ρούσε να αποφασίσει την προβλεπόμε-

νη απαγόρευση (άρθρο 11§2). Πρόκειται,

με άλλα λόγια για ουσιώδη τύπο, η τήρη-

ση του οποίου έχει ένα επί πλέον πλεονέ-

κτημα για τον οργανωτή: τον απαλλάσσει

από την υποχρέωση για αποζημίωση του

άρθρου 13§2 του νόμου. Αρκεί βέβαια,

όπως έκρινε σχετικά και το ΕΔΔΑ, η έλλει-

ψη γνωστοποίησης να μην καθιστά αυτο-

δικαίως παράνομη τη συνάθροιση

. Κατά

τη συζήτηση στη Βουλή, η σχετική διατύ-

πωση βελτιώθηκε σημαντικά: ενώ αρχικά

προβλεπόταν ότι η αυθόρμητη συνάθροι-

ση, δηλαδή η μη γνωστοποιηθείσα, μπορεί

κατ’ εξαίρεση να επιτραπεί, στο τελικό κεί-

μενο ο κανόνας αντιστράφηκε: η αυθόρ-

μητη συνάθροιση «επιτρέπεται εφ’ όσον

δεν διαφαίνονται κίνδυνοι διασάλευσης

της δημόσιας ασφάλειας […]»

14. Βλ. το άρθρο 9§2 του π.δ. 73/2020.

15. Όπως ορίζει το άρθρο 9§2 του νέου νόμου, για

την διάλυση συνάθροισης, η αρμόδια αστυνο-

μική αρχή «μπορεί να χρησιμοποιεί κάθε νό-

μιμο, πρόσφορο, αναγκαίο και ανάλογο με τις

περιστάσεις μέσο, εφόσον προηγουμένως δεν

έχει καταστεί δυνατή η εκούσια συμμόρφωση

και αποχώρηση των συμμετεχόντων σε συνά-

θροιση».

16. Βλ. το άρθρο 3 του νέου νόμου και το άρθρο 3

του π.δ. 73/2020.

17. Όπως φαίνεται να πιστεύει ο Χαρ. Κουρουν-

δής, «Η ελευθερία της συνάθροισης στο στό-

χαστρο»,

www.Constitutionalism.gr/2020-

07-05-kouroundis-synathroisi/

18. Βλ. ΕΔΔΑ, απόφαση Bukta κ.ά. κατά Ουγγαρί-

ας, 17.10.2007.

19. Βλ. το άρθρο 3§3 του νέου νόμου. Το ζήτημα

είχε επισημάνει στα

Νέα

ο Χαρ. Ανθόπουλος,

«Υποχρέωση γνωστοποίησης και δυνατότητα

διάλυσης συναθροίσεων» (φ. 9.7.2020).

* Τρίτον,

η αστική ευθύνη του οργανωτή

για αποζημίωση «όσων υπέστησαν βλάβη

της ζωής, της σωματικής ακεραιότητας και

της ιδιοκτησίας από τους συμμετέχοντες

στη δημόσια συνάθροιση» (άρθρο 13§2). Η

ευθύνη αυτή δεν θα πρέπει να συγχέεται

με την αστική ευθύνη του Δημοσίου, σύμ-

φωνα με το άρθρο 105 ΕισΝΑΚ, η οποία,

όπως έχει παγίως νομολογηθεί από παλιά,

συντρέχει όχι μόνο για παράνομες πρά-

ξεις, αλλά και για παραλείψεις των αστυ-

νομικών οργάνων (όπως π.χ. η ανεπαρ-

κής φύλαξη κτιρίων

κ.λπ.

)

. Αν και είναι

αμφίβολο αν η διάταξη αυτή θα έχει το

προσδοκώμενο αποτέλεσμα, δηλαδή την

συμμόρφωση του οργανωτή προς τις υπο-

χρεώσεις που του επιβάλλει ο νόμος, νομί-

ζω ότι η χρησιμότητά της είναι μεγάλη, κα-

θώς, αργά ή γρήγορα, θα οδηγήσει προς

καλύτερη περιφρούρηση των συναθροί-

σεων από τους οργανωτές τους. Στο κεφά-

λαιο πάντοτε των ευθυνών, αξιοσημείωτη

ήταν επίσης η απάλειψη από το ψηφισθέν

κείμενο του αδικήματος της απλής συμ-

μετοχής σε παράνομη συνάθροιση, που

το αρχικό κυβερνητικό νομοσχέδιο προέ-

βλεπε ως ιδιώνυμο αδίκημα. Η απάλειψη

αυτή εναρμονίζεται με την κατάργηση του

αδικήματος της θρασύτητας κατά της αρ-

χής στον νέο Ποινικό Κώδικα

***

Στην πράξη θα φανεί αν μερικοί επί πλέον

νεωτερισμοί του νόμου, όπως η καθιέρω-

ση του «οργανωτή» της συνάθροισης και

του «αστυνομικού διαμεσολαβητή» θα

αποδώσουν τα αναμενόμενα. Θα ήμουν

επίσης ευτυχής αν ο νέος νόμος επανα-

λάμβανε την απαγόρευση από την πρό-

ταση νόμου Καμίνη της χρήσης χημικών

για τη διάλυση συναθροίσεων, με εξαίρε-

ση κάποιες εντελώς ακραίες καταστάσεις.

Παρά ταύτα, φρονώ ότι πρόκειται για έναν

συνετό νόμο, ο οποίος δεν υπολείπεται του

ευρωπαϊκού μέσου όρου.

20. Βλ. ΑΠ 106/1969, ΣτΕ 3027/1998, 3919/2001,

950/2014 και 774/2019.

21. Βλ. το άρθρο 171 του παλαιού ΠΚ.