ΣΥΝήΓΟΡΟΣ, Τεύχος 7-8/2020

ΣΥΝ

ΓΟΡΟΣ

Ο Δεκάλογος ενός σύγχρονου συστήματος Δικαιοσύνης υπό το πρίσμα της Νομικής Τεχνολογίας

5. Διαφάνεια και συμμετοχή των πολιτών

Ένα σύγχρονο σύστημα Δικαιοσύνης που

ανταποκρίνεται στη ψηφιακή εποχή οφείλει

να θέσει στο επίκεντρο του σχεδιασμού του

τη διαφάνεια και τη συμμετοχή των πολιτών

αλλά και των συντελεστών του συστήματος.

Η Νομική Τεχνολογία δύναται να συμβάλει

στη δημιουργία ενός διαφανούς συστήμα-

τος Δικαιοσύνης, ενθαρρύνοντας παράλλη-

λα την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στη

χάραξη της νομοθετικής πολιτικής.

Προτεινόμενη λύση:

Ένα σύνολο τεχνο-

λογικών διαδικασιών και εργαλείων για

την προώθηση της διαφάνειας και της συμ-

μετοχής των πολιτών στη νομοθεσία.

6. Εκπαίδευση και Στελέχωση

Είναι δομικής σημασίας για την επιτυχία

και βιωσιμότητα ενός σύγχρονου συστή-

ματος Δικαιοσύνης, οι συντελεστές και

επαγγελματίες του οικοσυστήματος της

Δικαιοσύνης να αποκτήσουν τις γνώσεις

και δεξιότητες που απαιτούνται για να συμ-

μετέχουν και να επωφεληθούν από τις και-

νοτόμες ρυθμίσεις αυτού ενώ κρίνεται ως

αναγκαία προϋπόθεση η υποστήριξη των

μεταρρυθμίσεων από το διοικητικό προ-

σωπικό των δικαστικών συστημάτων.

Προτεινόμενη λύση:

Η ενσωμάτωση τε-

χνικών μαθημάτων στα προγράμματα νο-

μικών σπουδών, η υποχρεωτική εκπαί-

δευση και ο σχεδιασμός προγραμμάτων

εξειδικευμένης κατάρτισης για όλους τους

συντελεστές και επαγγελματίες του οικο-

συστήματος της Δικαιοσύνης. Επιπρόσθε-

τα, η στελέχωση των δικαστικών συστη-

μάτων με επαγγελματίες καινοτομίας και

τεχνολογίας που θα αποτελέσουν τον εκ-

συγχρονιστικό βραχίωνα της Διοίκησης.

7. Εικονικότητα των Διαδικασιών

Ο ρόλος των συστημάτων τηλεματικής

δύναται να αποβεί σπουδαίος για τον εκ-

συγχρονισμό της απονομής Δικαιοσύνης,

εξορθολογίζοντας τη συνολική οικονομική

δαπάνη, εκμηδενίζοντας τις γεωγραφικές

αποστάσεις και συμβάλλοντας στην επιτά-

χυνση της απονομής της. Ωστόσο, το επί-

καιρον του θέματος δεν πρέπει να αποπρο-

σανατολίσει το σύστημα της Δικαιοσύνης

από τις βασικές του αρχές συντείνοντας

στη διόγκωση του ψηφιακού χάσματος

στην κοινωνία και στη διαμόρφωση νέων

ψηφιακών παθογενειών. Η μη επιβαλλό-

μενη χρήση συστημάτων τηλεματικής δύ-

ναται να συγκεράσει την ανάγκη εκσυγ-

χρονισμού της απονομής Δικαιοσύνης με

τη διατήρηση των υφιστάμενων πρακτι-

κών που εξυπηρετούν σημαντικά τμήμα-

τα της κοινωνίας.

Προτεινόμενη λύση:

Να εισαχθεί ηυποχρέ-

ωση πραγματοποίησης μιας αξιολόγησης

επιπτώσεων από την χρήση των εργαλείων

τηλεματικής σε οποιοδήποτε έργο που σχε-

τίζεται με την απονομή Δικαιοσύνης.

8. Προσιτή Δικαιοσύνη

Η πολυπλοκότητα των μηχανισμών λει-

τουργίας της Δικαιοσύνης αποθαρρύνει

και απομακρύνει τους πολίτες από το έργο

της και κατά συνέπεια η στόχευση του με-

τασχηματισμού του συστήματος της Δι-

καιοσύνης οφείλει να επιδιώκει την απλο-

ποίηση των νομικών διαδικασιών ενώ οι

επιλεγόμενες υποστηρικτικές τεχνολογίες

να προσφέρουν μια ποιοτικότερη και ολο-

κληρωμένη εμπειρία στους πολίτες που

αναζητούν τη διαμεσολάβησή της για την

επίλυση των διαφορών τους.

Προτεινόμενη λύση:

Η χρήση εξειδικευμέ-

νων μεθοδολογιών όπως η σκέψη νομικού

σχεδιασμού (Legal Design Thinking) για τη

βελτίωση της προσβασιμότητας στη δικαι-

οσύνη, της απλοποίησης των νομικών δια-

δικασιών και τον περιορισμό των επιπτώ-

σεων της πολυπλοκότητας των νομικών

μηχανισμών. Δέον να ενθαρρυνθεί η χρή-

ση σύγχρονων εργαλείων για τη συλλογή

και παραγωγή δεδομένων, όπως οι ομά-

δες εστίασης (focus groups), όπως και για

τη δοκιμή νέων ρυθμίσεων ή διαδικασιών.

9. Ψηφιακά δικαιώματα των πολιτών

Η κατανόηση των ψηφιακών δικαιωμάτων

από τους πολίτες αποτελεί βασική προϋ-

πόθεση ορθής λειτουργίας μίας νέας ψη-

φιακής οικονομίας και ευρύτερα όλων των

εννόμων σχέσεων που την απαρτίζουν. Η

κατάλληλη χρήση εφαρμογών νομικής τε-

χνολογίας δύναται να εγγυηθεί τη σαφή

άσκηση των ψηφιακών δικαιωμάτων και

να ελαχιστοποιήσει την παραβίασή τους.

Προτεινόμενη λύση:

Σχεδιασμός προ-

γραμμάτων για την εκπαίδευση των πολι-

τών και προώθηση της χρήσης εφαρμογών

νομικής τεχνολογίας που ενσωματώνουν

και εγγυώνται την τήρηση των δικαιωμά-

των των πολιτών.

10. Η εναλλακτική επίλυση διαφορών

(ADR) και η ηλεκτρονική επίλυση

διαφορών (ΗΕΔ)

Η τεχνολογικά υποστηριζόμενη εναλλακτι-

κή επίλυση διαφορών (ADR) και η ηλεκτρο-

νική επίλυση διαφορών (ODR) έχουν τη δυ-

ναμική να αποσυμφορήσουν σημαντικά τον

όγκο εργασίας των συστημάτων απονομής

Δικαιοσύνης συμβάλλοντας ουσιαστικά

στην απλοποίηση των νομικών διαδικασιών

και στην επίλυση διαφορών με ταχύτητα και

μειωμένο οικονομικό βάρος.

Προτεινόμενη λύση:

Ο προσδιορισμός

των Τομέων Δικαιοσύνης όπου η τεχνο-

λογικά υποστηριζόμενη εναλλακτική επί-

λυση διαφορών (ADR) και η ηλεκτρονι-

κή επίλυση διαφορών (ODR) δύνανται να

συμβάλουν στη βελτίωση απονομής Δι-

καιοσύνης, ο ακόλουθος εκσυγχρονισμός

του ρυθμιστικού πλαισίου και η παροχή σε

όλους τους συντελεστές του οικοσυστή-

ματος Δικαιοσύνης των απαραίτητων ερ-

γαλείων νομικής τεχνολογίας.

Γ. Επίμετρο

Οι ως άνω αναφερόμενες κατευθυντήρι-

ες οδηγίες συνθέτουν ένα βασικό εγχειρί-

διο και επ’ ουδενί έναν εξαντλητικό κατά-

λογο λύσεων και πρακτικών. Άλλωστε το

κάθε οργανωμένο ευρωπαϊκό κράτος έχει

ιδία γνώση των απαιτήσεων και ιδιαιτερο-

τήτων του και δύναται να αξιολογήσει τις

μεταρρυθμιστικές του προτεραιότητες.

Οι ανακύψαντες περιορισμοί λόγω της

πανδημίας COVID-19 υπενθύμισαν με τον

πιο έντονο τρόπο την ανάγκη θωρακίσεως

του συστήματος απέναντι σε ασύμμετρες

προκλήσεις που παραλύουν την κανονική

λειτουργία των θεσμών και εξουθενώνουν

την κοινωνική ισορροπία.

Η σταδιακή προσαρμογή του συστήματος

της Δικαιοσύνης στα νέα ψηφιακά δεδομέ-

να καθίσταται επιπλέον αναγκαία και ενό-

ψει του τρέχοντος διαλόγου για τη χρήση

ανεπτυγμένων εφαρμογών τεχνητής νοη-

μοσύνης σε αυτό καθώς η αναβάθμιση και

ο εκσυγχρονισμός του πλαισίου λειτουρ-

γίας του αποτελεί βασικό όρο για την υπο-

δοχή και ενσωμάτωση ευφυών τεχνολογι-

κών εφαρμογών.