ΣΥΝήΓΟΡΟΣ, Τεύχος 7-8/2020

ΦΑΚΕΛΟΣ / e-JUSTICE

τ.

140

/2020

γόρου στην νέα οικονομία της νομικής τε-

χνολογίας από την θέση της παραδοσιακής

του λειτουργίας και όχι ως έναν σύγχρο-

νο επαγγελματία που είναι απαραίτητος για

την ορθή λειτουργία των νέων τεχνολογι-

κών εφαρμογών. Σωστά, κατά την γνώμη

μου, ο Markovic παραθέτει τους φόβους

από την έλευση της ηλεκτρικής γραφομη-

χανής, κάποιες δεκαετίες πριν, που προέ-

βλεπαν λιγότερες χρεώσιμες ώρες και μεί-

ωση εισοδήματος για τους δικηγόρους

. Οι

φόβοι αυτοί δεν επαληθεύθηκαν, όπως

δεν επαληθεύθηκαν ανάλογοι φόβοι από

την έλευση των διαδικτυακών βάσεων

δεδομένων, της ηλεκτρονικής υπογρα-

φής και της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας.

Αυτό που φαίνεται να αλλάζει είναι το ερ-

γαλείο και όχι η ουσία της υπηρεσίας.

Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι στο πλαίσιο

της ταχείας υιοθέτησης και ολοκλήρωσης

της νομικής τεχνολογίας σε παγκόσμιο

επίπεδο, θα πρέπει να παραγνωρίσουμε

κάποια ζητήματα που αφορούν την ατο-

μική παρουσία μέσα σε ένα παγκοσμιο-

ποιημένο περιβάλλον προϊόντων νομικής

τεχνολογίας. Η επιλογή δικηγόρου δεν

πρέπει να μετατραπεί σε επιλογή του φθη-

νότερου χειριστή λογισμικού για την πα-

ροχή νομικών υπηρεσιών, όπως έχει γί-

νει με άλλες υπηρεσίες της τεχνολογίας,

επιτρέποντας ένα μεγάλο μέρος της νο-

μικής εργασίας να πραγματοποιείται από

αναλυτές δεδομένων (ίσως σε μία μακρι-

νή πολυπληθή χώρα με μεγάλη προσφο-

ρά εργασίας και μικρές αμοιβές). Αυτό θα

αλλοιώσει τα βασικά χαρακτηριστικά του

νομικού επαγγέλματος και των σχετικών

υπηρεσιών αφού θα οδηγήσει τους πε-

λάτες (και ιδίως μεγάλες εταιρείες) να δι-

απραγματεύονται περισσότερο την αξι-

οπιστία και τις εγγυήσεις του λογισμικού

που χρησιμοποιείται, από την ίδια την ικα-

νότητα του δικηγόρου να κατανοήσει και

ταξινομήσει τα νομικά φαινόμενα, οδη-

γώντας τα μικρά δικηγορικά γραφεία και

τους ανεξάρτητους δικηγόρους σε περιο-

ρισμό της ύλης και της πελατειακής τους

βάσης. Η νομική τεχνολογία δεν θα πρέπει

να μπορεί να αποκλείσει σημαντικούς αν-

Role of Lawyers in the Delivery of Legal Ser-

vices, 82 FORDHAM L. REV. 3041, 3055 (2014).

Milan Markovic

, ό.π. σελ. 331.

θρώπους, τις αξίες τους και την αναγκαία

κριτική σκέψη που αποτελεί την βάση επι-

κοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, που δεν

μπορεί να αντικατασταθεί από λογισμι-

κό και γλώσσα μηχανής. Το νομικό επάγ-

γελμα για να είναι ισχυρό χρειάζεται απα-

ραίτητα τον σεβασμό στην ευελιξία και την

λεπτότητα της νομικής γλώσσας και ορο-

λογίας που διασφαλίζει τον ανθρώπινο

παράγοντα ως κρίσιμο μέρος της διαδι-

κασίας. Θα πρέπει να αποτελεί βάση κάθε

εξέλιξης το ότι οι δικηγόροι θεσμικά συν-

λειτουργούν την Δικαιοσύνη προστατεύο-

ντας το δημόσιο συμφέρον επιδιώκοντας

τους στόχους των πελατών τους και ακρι-

βώς για τον λόγο αυτό η κοστολόγηση της

«νομικής συνδρομής» ως ένα απλό τεχνο-

λογικό κόστος πρέπει να ελαχιστοποιηθεί

αλλιώς η προοπτική της νομικής τεχνο-

λογίας διαφαίνεται προβληματική

. Ακό-

μα και αν δεν καταφύγουμε στις διακρίσεις

της απονομής της Δικαιοσύνης που έθεσε

ο Αριστοτέλης

και ειδικά της διανεμητι-

κής δικαιοσύνης, η παρέμβαση στην «στε-

γνή» ανάγνωση των νόμων και η στήριξη

των επιχειρημάτων με την ηθική αξιολό-

γηση της συγκεκριμένης πράξης και των

συγκεκριμένων ανθρώπων είναι μία λει-

τουργία στην οποία δύσκολα θα μπορέ-

σουν οι μηχανές να αντικαταστήσουν τον

άνθρωπο και αυτός θα πρέπει να είναι ο

κύριος άξονας αυτορρύθμισης του δικη-

γορικού επαγγέλματος με βάση τις τεχνο-

λογικές εξελίξεις

Περαιτέρω, θα πρέπει να εξετάσουμε μία

άλλη παράμετρο που είναι δυνατό να δια-

μορφώσει μία ιδιόρρυθμη «δυτική» ηθική

στην χρήση των αποτελεσμάτων της νο-

μικής τεχνολογίας και δεν είναι καθόλου

συμβατή με τις ειδικές κοινωνικές, οικο-

νομικές και πολιτικές συνθήκες μίας συ-

γκεκριμένης περιοχής. Πράγματι, μία πα-

ράπλευρη απώλεια από την αλόγιστη

επέκταση διεθνών συστημάτων νομικής

τεχνολογίας είναι οι ιδιαιτερότητες ανά δι-

8. Βλ.

Frank Pasquale

, A Rule of Persons, Not

Machines: The Limits of Legal Automation, 87

GEO. WASH. L. REV. 1, 12–13 (2018).

9. Ηθικά Νικομάχεια, Βιβλία Β-Ε περί ηθικής αρε-

τής και δικαιοσύνης.

10.

Σπ. Τάσσης

, «Η εποχή της Τεχνητής Νοημοσύ-

νης», ΔΙΤΕ (π. ΔΙΜΕΕ) , 4/2018, Οκτώβριος -

Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2018.

καιοδοσία και ο, ορατός, κίνδυνος για υι-

οθέτηση παγκοσμιοποιημένων συστημά-

των νομικής τεχνολογίας με αναλύσεις

που ουδόλως προσιδιάζουν στις γεωγρα-

φικές περιοχές που εφαρμόζονται. Διότι

το ζήτημα των χρησιμοποιούμενων δε-

δομένων θέτει το μεγάλο ερώτημα ποιος

κατέχει και ελέγχει την χρήση των δεδο-

μένων. Υπάρχει ένας αναπόφευκτος εθνο-

κεντρισμός στις συζητήσεις σχετικά με την

ισχύ των δεδομένων και την εξουσία επί

των δεδομένων, όμως μεγάλο μέρος της

υπάρχουσας τεχνολογίας έχει αναπτυ-

χθεί και χρησιμοποιεί δεδομένα από περι-

οχές με ουσιαστικό και εκτελεστό πλαίσιο

προστασίας δεδομένων, δηλαδή τις Ηνω-

μένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένω-

ση (ως κεντρική δικαιοδοσία, όχι ως εθνι-

κές επιμέρους δικαιοδοσίες) και μια μικρή

ομάδα άλλων χωρών του Οργανισμού Οι-

κονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης

(ΟΟΣΑ) που συνδέεται στενά με αυτές τις

περιοχές, όπως ο Καναδάς

και σχετίζε-

ται με τον ορθολογισμό, τις διαδικασίες και

τις αξίες των συστημάτων του δικού τους

δικαίου. Μία πολύ ενδιαφέρουσα θεωρία

ονομάζει το φαινόμενο data colonialism

και υποστηρίζει ότι η ψηφιακή κοινωνία

αντιπροσωπεύει τη συνέχιση της ανικανο-

ποίητης αναζήτησης του καπιταλισμού για

αγορές και εργασία, καθώς και τον έλεγ-

χο των πληθυσμών. Οι πληθυσμοί παρα-

κολουθούνται, εμπορευματοποιούνται

και υπόκεινται στη δύναμη της απληστίας

των ιδιωτικών εταιρειών και του κράτους

και η νομική τεχνολογία φαίνεται να απο-

τελεί σημαντικό μέρος της εργαλειοθήκης

γι’ αυτό το φαινόμενο

. Πάντως, πέρα και

ανεξάρτητα από τις θεωρίες αυτές, παρα-

μένει ως γεγονός το ότι οι εταιρείες που

παράγουν λογισμικό νομικής τεχνολογί-

ας φαίνεται να κατέχουν κι ένα τεράστιο

μέρος των αναγκαίων δεδομένων για την

11. Βλ.

Linnet Taylor

σε Mireille Hildebrandt and

Bibi van den Berg, « Information, Freedomand

Property - The philosophy of law meets the

philosophy of technology», Routledge 2016.

12. Δύσκολο να μεταφραστεί, αλλά ίσως ένας ισο-

δύναμος όρος είναι «αποικιοκρατία μέσω της

χρήσης δεδομένων».

13.

Jim Thatcher

David O’Sullivan, Dillon Mah-

moudi,

«Data colonialism through accumu-

lation by dispossession: New metaphors for

daily data».