ΣΥΝήΓΟΡΟΣ, Τεύχος 7-8/2020

ΦΑΚΕΛΟΣ / e-JUSTICE

τ.

140

/2020

Δεδομένα και νομική τεχνολογία

Η συζήτηση γύρω από την Τεχνητή Νοη-

μοσύνη, τις προκλήσεις και τις προοπτικές

της σε κάθε πτυχή της ζωής μας, αλλά και

της σύνδεσής της με τα δεδομένα στη σύγ-

χρονη ψηφιακή οικονομία μπορεί να λάβει

ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Προκειμένου να

την οριοθετήσουμε, στο πλαίσιο του πα-

ρόντος θα επικεντρωθούμε στο ρόλο των

δεδομένων στο οικοσύστημα της Νομικής

Τεχνολογίας (legal tech)

. Με τον όρο νο-

μική τεχνολογία αναφερόμαστε στην αξι-

οποίηση της τεχνολογίας της πληροφορί-

ας στον νομικό τομέα με σκοπό την παροχή

καινοτόμων νομικών υπηρεσιών. Οι υπη-

ρεσίες αυτές παρέχονται είτε από νεοφυ-

είς επιχειρήσεις (start up) είτε από παρα-

δοσιακές εταιρείες στο χώρο της Νομικής.

Η νομική τεχνολογία λειτουργεί συχνά ως

όρος “ομπρέλα” προκειμένου να καλύψει

τόσο συστήματα που αναπτύσσονται στο

πλαίσιο παροχής υπηρεσιών στον ιδιω-

τικό τομέα, λ.χ. με κοινό - στόχο δικηγό-

ρους, νομικά τμήματα εταιρειών κ.ο.κ.,

όσο και εντός του συστήματος απονομής

δικαιοσύνης, αν και στη δεύτερη περίπτω-

ση, ειδικά στον ευρωπαϊκό χώρο, έχει επι-

κρατήσει ο όρος ηλεκτρονική δικαιοσύ-

νη (e-justice). Παράλληλα, θα πρέπει να

επισημανθεί ότι η ανάπτυξη μίας εφαρμο-

γής στο χώρο της νομικής τεχνολογίας δεν

συνεπάγεται άνευ ετέρου ότι αξιοποιεί συ-

στήματα Τεχνητής Νοημοσύνης, παρά το

γεγονός ότι ολοένα και περισσότερες εται-

ρείες χρησιμοποιούν τη δύναμη του “AI”

περισσότερο ως εργαλείοmarketing παρά

ως υπαρκτή τεχνολογική παράμετρο.

Αναμφίβολα, η τεχνολογία αλλάζει τον

τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σύστη-

μα Δικαιοσύνης σε κάθε της στάδιο: από τη

λήψη νομικής συμβουλής ή τη διαπραγ-

μάτευση ενός συμβολαίου έως την έκ-

δοση ή και την εκτέλεση μιας δικαστικής

απόφασης. Σαφώς, ο βαθμός αξιοποίησης

της τεχνολογίας δεν είναι ενιαίος σε όλες

τις χώρες. Μία σειρά από διαφοροποιητι-

κούς παράγοντες

έχουν ως αποτέλεσμα

4. Βλέπε αναλυτικά τον ορισμό στο Χάρτη της

CEPEJ.

5. Μεταξύ των οποίων η στρατηγική στον τομέα

της Δικαιοσύνης, η γλώσσα αλλά και το μέγε-

θος της αγοράς.

το κύμα του ψηφιακού μετασχηματισμού

να έχει ανομοιογενή αποτελέσματα στα

συστήματα απονομής δικαιοσύνης ανά τον

κόσμο. Όπως και σε σχεδόν όλες τις πτυχές

της κοινωνίας, η Δικαιοσύνη - και συνα-

φώς όλοι οι εμπλεκόμενοι σε αυτή - επη-

ρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την αύξηση

του όγκου των δεδομένων που παράγεται.

Η σχέση μεταξύ δεδομένων και συστημά-

των Τεχνητής Νοημοσύνης είναι άρρηκτη

και στον τομέα της Νομικής Τεχνολογίας.

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για

την Αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης

(CEPEJ), «η διαθεσιμότητα δεδομένων

αποτελεί μια ουσιαστική προϋπόθεση για

την ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης,

δίνοντάς της τη δυνατότητα να εκτελεί ορι-

σμένες εργασίες που στο παρελθόν εκτε-

λούνταν από τον άνθρωπο με μη αυτομα-

τοποιημένο τρόπο»

Προκειμένου να αποφευχθεί μία αμιγώς

θεωρητική προσέγγιση, κατά την εξέτα-

ση των ζητημάτων ο αναγνώστης μπορεί

να λάβει υπόψη του ένα πρακτικό παρά-

δειγμα: ένα ολοκληρωμένο σύστημα δια-

χείρισης δικαστικών υποθέσεων, το οποίο

περιλαμβάνει μία βάση δεδομένων δικα-

στικών αποφάσεων, μέσω της οποίας οι

δικαστές μπορούν να έχουν πρόσβαση

στη νομολογία των ενταγμένων δικαστη-

ρίων. Εν προκειμένω, μία από τις βασικές

κατηγορίες δεδομένων που θα μπορού-

σε να τύχει περαιτέρω επεξεργασίας στο

πλαίσιο παροχής μίας υπηρεσίας στον το-

μέα της Νομικής Τεχνολογίας είναι τα κεί-

μενα των δικαστικών αποφάσεων. Για να

καταστεί κάτι τέτοιο εφικτό, θα έπρεπε τα

κείμενα να καθίστανται διαθέσιμα σε ανοι-

χτές και δομημένες βάσεις δεδομένων Η/Υ

για περαιτέρω χρήση από τα ενδιαφερόμε-

να μέρη. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούσαν

να αποτελέσουν τη βάση για την ανάπτυξη

μίας σειράς εφαρμογών νομικής τεχνολο-

γίας, όπως μια βάση δεδομένων με υπηρε-

σίες προστιθέμενης αξίας - για παράδειγμα

μία μηχανή αναζήτησης με χαρακτηριστι-

κά Τεχνητής Νοημοσύνης - ή ένα εργα-

6. Βλέπε αναλυτικά τον Ευρωπαϊκό Χάρτη Δεοντο-

λογίας για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης

στα δικαστικά συστήματα και στο περιβάλλον

τους που συντάχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επι-

τροπή για την Αποτελεσματικότητα της Δικαιο-

σύνης (CEPEJ).

λείο ανάλυσης τάσεων για την πρόβλεψη

της έκβασης μίας υπόθεσης. Παρά την εν-

δεχομένως φαινομενική απλότητά του, το

ζήτημα της διαθεσιμότητας των δικαστι-

κών αποφάσεων ως δεδομένων εντός του

οικοσυστήματος της νομικής τεχνολογίας

εμφανίζει σύνθετα χαρακτηριστικά.

Αρχικά, η διαθεσιμότητα των δεδομένων

συνδέεται με την ύπαρξη, και πολύ πε-

ρισσότερο την πρακτική εφαρμογή, πο-

λιτικής ανοικτών δεδομένων. Αν και από

τα στοιχεία της CEPEJ φαίνεται πως η Ελ-

λάδα εφαρμόζει πολιτική ανοιχτών δεδο-

μένων στον τομέα της Δικαιοσύνης, στην

πράξη η πρόσβαση σε δικαστικές αποφά-

σεις είναι δυσχερής, αποσπασματική και

με περιορισμένες δυνατότητες περαιτέρω

αξιοποίησης. Ελλείψει ενιαίου ρυθμιστι-

κού πλαισίου για τη δημοσίευσή τους

, σε

πολλές περιπτώσεις οι αποφάσεις δημοσι-

εύονται με την πρωτοβουλία και την επι-

μέλεια επιμέρους δικαστηρίων στις ιστο-

σελίδες τους, χωρίς ενιαία μορφοποίηση

ή ευρετηρίαση. Άλλωστε, με βάση τα πιο

πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επι-

τροπής

, η Ελλάδα κατατάσσεται τελευταία

μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένω-

σης αναφορικά με τη λήψη μέτρων για την

παραγωγή μηχαναγνώσιμων δικαστικών

αποφάσεων, οι οποίες θα διευκόλυναν την

ύπαρξη ενός συστήματος δικαιοσύνης “φι-

λικού σε αλγόριθμους”. Αναντίρρητα, η δι-

αθεσιμότητα των δικαστικών δεδομένων

συνδέεται με ορισμένα πρακτικά ζητήμα-

τα οργάνωσης των ροών εργασίας και των

διαθέσιμων πόρων (τεχνικών και ανθρω-

πίνων) εντός του συστήματος απονομής

δικαιοσύνης. Ο “κύκλος ζωής” μίας δικα-

στικής απόφασης ενδέχεται να παρουσι-

άζει ιδιαιτερότητες ανά χώρα, περιοχή ή

ακόμα και ανά κλάδο δικαιοσύνης. Για πα-

ράδειγμα, μία απόφαση ελληνικού διοι-

κητικού δικαστηρίου είναι κατ’ αρχήν πιο

εύκολα προσβάσιμη στην ψηφιακή της

μορφή σε σύγκριση με αυτή ενός πολιτι-

7. Βλέπε σχετικά την έκθεση με τίτλο On-line

Publication of Court Decisions in the EU, Report

of the Policy Group of the Project ‘Building on

the European Case Law Identifier’, διαθέσιμη

στο

papers.ssrn.com

8. Βλέπε σχετικά τον πίνακα αποτελεσμάτων στον

τομέα της δικαιοσύνης για το 2020 - The 2020 EU

Justice Scoreboard, διαθέσιμος στο

ec.europa.eu