ΣΥΝήΓΟΡΟΣ, Τεύχος 7-8/2020

ΣΥΝ

ΓΟΡΟΣ

Ο ρόλος των δεδομένων στο οικοσύστημα της Νομικής Τεχνολογίας (Legal Tech)

κού δικαστηρίου, στα οποία παρατηρού-

νται περισσότερες δυσλειτουργίες στον

τομέα αυτόν

. Ακόμα και σε αυτές τις πε-

ριπτώσεις όμως, ο σχεδιασμός των συ-

στημάτων - τουλάχιστον επί του παρόντος

- παρέχει περιορισμένες δυνατότητες πρό-

σβασης και επαναχρησιμοποίησης από το

κοινό, τους δικηγόρους ή τις εταιρείες νο-

μικής τεχνολογίας. Παραλλάσσοντας ελα-

φρώς τη διαπίστωση της CEPEJ επί του

ζητήματος, θα μπορούσε να υποστηριχθεί

πως μια πολιτική ανοιχτών δεδομένων για

τις δικαστικές αποφάσεις, αποτελεί προα-

παιτούμενο για το έργο των εταιρειών νο-

μικής τεχνολογίας, εφόσον βέβαια αυτή

είναι ειλικρινής και πρακτικά εφαρμόσιμη.

Μία ακόμα σημαντική παράμετρος σχε-

τικά με τη διαθεσιμότητα των δικαστικών

αποφάσεων αφορά στην προστασία δεδο-

μένων προσωπικού χαρακτήρα. Καθημε-

ρινά δημοσιεύονται χιλιάδες δικαστικές

αποφάσεις από τα δικαστήρια όλων των

βαθμίδων ανά την Ελλάδα, οι οποίες κατά

κανόνα περιλαμβάνουν δεδομένα προσω-

πικού χαρακτήρα, σε πολλές μάλιστα πε-

ριπτώσεις ειδικών κατηγοριών ή σχετι-

κών με ποινικές καταδίκες και αδικήματα.

Με βάση τις εξελίξεις στην Ευρώπη - τόσο

εντός Συμβουλίου της Ευρώπης

, όσο κυ-

ρίως της ΕΕ

- ειδικά υπό το φως του Γενι-

9. Για παράδειγμα προσφάτως τέθηκε σε εφαρ-

μογή σύστημα αποστολής “σκαναρισμένων”

αποφάσεων από το Πρωτοδικείο Αθηνών προς

δικηγόρους. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται

για ένα εύλογο μέτρο στο πλαίσιο αντιμετώ-

πισης των έκτακτων συνθηκών του κορονο-

ϊού COVID-19, η κίνηση αυτή είναι αλυσιτελής

σε σχέση με τη διαθεσιμότητα των δεδομέ-

νων. Μία απόφαση συντάσσεται σε ηλεκτρονι-

κή (επεξεργάσιμη) μορφή, εν συνεχεία εκτυ-

πώνεται, ψηφιοποιείται εκ νέου μέσω scanner

σε μη επεξεργάσιμη μορφή, αποστέλλεται στον

ενδιαφερόμενο δικηγόρο, ο οποίος μπορεί να

την υποβάλει σε διαδικασία οπτικής αναγνώρι-

σης χαρακτήρων (OCR) για να τη μετατρέψει σε

επεξεργάσιμο αρχείο και να την αξιοποιήσει πε-

ραιτέρω, αναρτώντας την για παράδειγμα σε μία

βάση δεδομένων.

10. Βλέπε την πρόβλεψη του Ευρωπαϊκού Δικα-

στηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σχετι-

κά με τα αιτήματα για ανωνυμία (requests for

anonymity), διαθέσιμο στο

www.echr.coe.int/

11. Βλέπε ανακοινωθέν Δικαστηρίου της Ευρω-

παϊκής Ένωσης σχετικά με την ανωνυμία στις

προδικαστικές υποθέσεις όσον αφορά τα φυ-

σικά πρόσωπα, διαθέσιμο στο

curia.europa.eu

κού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων,

η τάση στα συστήματα δικαιοσύνης φαίνε-

ται πως είναι υπέρ της λήψης αυστηρών

μέτρων για την ανωνυμοποίηση των απο-

φάσεων πριν αυτές καταστούν δημόσια δι-

αθέσιμες

. Η αποτελεσματική εφαρμογή

των κανόνων προστασίας δεδομένων στις

δικαστικές αποφάσεις, χωρίς να εμποδίζε-

ται η ελεύθερη ροή τους, εγείρει πολυεπί-

πεδους προβληματισμούς.

Αρχικά, θα πρέπει να επισημανθεί πως

ακόμα και αν απαλειφθούν τα προφανή

στοιχεία «ταυτοποίησης» ενός προσώπου,

όπως το ονοματεπώνυμο ή η διεύθυνσή

του, δύσκολα θα μπορούσε να γίνει λόγος

για ανωνυμοποίηση μίας δικαστικής από-

φασης, τουλάχιστον με βάση τις τρέχουσες

τεχνολογικές δυνατότητες και την έννοια

της νομοθεσίας περί προσωπικών δεδο-

μένων

. Ο όγκος και η ποικιλία των πλη-

ροφοριών που περιέχονται στις δικαστικές

αποφάσεις, σε συνδυασμό με την αυξανό-

μενη ευκολία αντιπαραβολής και συνδυα-

σμού με άλλες βάσεις δεδομένων - ακόμα

και μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο -

καθιστά πρακτικά δυσχερές, αν όχι αδύνα-

το, να υπάρξουν οι κατάλληλες εγγυήσεις

πως τα φυσικά πρόσωπα που αναφέρονται

σε αυτές δεν θα επαναταυτοποιηθούν. Υπό

το πρίσμα αυτό, θα μπορούσε να υποστη-

ριχθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις οι δικα-

στικές αποφάσεις υπόκεινται κατ’ αρχήν

στους κανόνες προστασίας προσωπικών

δεδομένων ακόμα και μετά την ανωνυ-

μοποίηση - ή ορθότερα ψευδωνυμοποίη-

12. Την προβληματική της πρακτικής εναρμόνισης

μεταξύ, αφενός, της προστασίας των προσω-

πικών δεδομένων και, αφετέρου, της δημοσι-

ότητας της δίκης και γενικότερα της αρχής της

διαφάνειας που πρέπει να διέπει και την άσκη-

ση της δικαιοδοτικής λειτουργίας, έχει ανα-

πτύξει στην πολύ ενδιαφέρουσα εισήγησή του

στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών

ο Καθηγητής κ.

Σπύρος Βλαχόπουλος

. Βλέπε

“Προστασία των προσωπικών δεδομένων και

πρόσβαση στα δημόσια έγγραφα και στις δικα-

στικές αποφάσεις”, διαθέσιμο στο

esdi.gr

13. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα δε-

δομένα προσωπικού χαρακτήρα που έχουν

καταστεί ανώνυμα με τέτοιον τρόπο ώστε το

άτομο να μην είναι (πια) ταυτοποιήσιμο δεν θε-

ωρούνται πλέον δεδομένα προσωπικού χαρα-

κτήρα. Για να είναι πραγματικά ανώνυμα τα δε-

δομένα, η ανωνυμοποίηση πρέπει να είναι μη

αντιστρέψιμη.

σή

- τους. Όπως είναι εύκολα αντιληπτό,

η παράμετρος αυτή προσθέτει αυξημέ-

νες δυσχέρειες στην αξιοποίηση των δε-

δομένων αυτών, ειδικά στην προοπτική

μίας μαζικής επεξεργασίας τους ως συνό-

λων μεγάλων δεδομένων (big data). Πε-

ραιτέρω, δεδομένου ότι η ψευδωνυμοποί-

ηση μίας απόφασης αποτελεί μία σύνθετη

και απαιτητική διαδικασία, εγείρονται νο-

μικής και τεχνικής φύσεως προβλημα-

τισμοί σχετικά με τον φορέα, ο οποίος θα

αναλάβει να τη φέρει εις πέρας, επωμι-

ζόμενος τις ευθύνες που συνεπάγεται μία

τέτοια δραστηριότητα με βάση το πλαίσιο

περί προστασίας δεδομένων

. Τέλος, ένα

ιδιαιτέρως ενδιαφέρον ερώτημα αφορά

στην έκταση της υποχρέωσης ψευδωνυ-

μοποίησης και κατά πόσον αυτή θα πρέπει

να καλύπτει τους δικαστές και δικηγόρους.

Λαμβάνοντας υπόψη, αφενός, την ανάγκη

διασφάλισης της δημοσιότητας της δίκης

και της διαφάνειας του δικαιοδοτικού έρ-

γου και, αφετέρου, τις αυξημένες δυνατό-

τητες κατάρτισης προφίλ των προσώπων

αυτών με αυτοματοποιημένες μεθόδους,

αλλά και των αποτελεσμάτων που θα είχε

μία τέτοια δραστηριότητα, η απάντηση στο

ερώτημα αυτό φαίνεται κάθε άλλο παρά

απλή.

Εθνικές προσεγγίσεις σε ένα διεθνές

οικοσύστημα

Οι ποικίλες δικαιοπολιτικές αντιλήψεις και

το διαφοροποιημένο υπόβαθρο των νομι-

κών συστημάτων μεταξύ χωρών ανά τον

κόσμο - ακόμα και εντός της Ευρωπαϊ-

κής Ένωσης - επηρεάζουν σημαντικά την

προσέγγισή τους σε ζητήματα νομικής τε-

14. Κατά τον ορισμό του άρθρου 4 παρ. 5 του

ΓΚΠΔ, «ψευδωνυμοποίηση» είναι η επεξερ-

γασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα

κατά τρόπο ώστε τα δεδομένα να μην μπορούν

πλέον να αποδοθούν σε συγκεκριμένο υποκεί-

μενο των δεδομένων χωρίς τη χρήση συμπλη-

ρωματικών πληροφοριών, εφόσον οι εν λόγω

συμπληρωματικές πληροφορίες διατηρούνται

χωριστά και υπόκεινται σε τεχνικά και οργα-

νωτικά μέτρα προκειμένου να διασφαλιστεί ότι

δεν μπορούν να αποδοθούν σε ταυτοποιημένο

ή ταυτοποιήσιμο φυσικό πρόσωπο.

15. Βέβαια σε πολλές αντίστοιχες περιπτώσεις στο

εξωτερικό, τη λύση δίνουν τα ίδια τα εργαλεία

ΤΝ που αναπτύσσονται με σκοπό τη βελτιστο-

ποίηση των διαδικασιών ανωνυμοποίησης/

ψευδωνυμοποίησης.